ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΚΕΔ ΕΤΟΥΣ 2021

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΕΤΟΥΣ 2021

(Άρθρ. 11 ν. 4640/2019)

1. Λειτουργία 

Η ΚΕΔ συνήλθε εντός του έτους 2021 σε οκτώ τακτικές συνεδριάσεις οι οποίες λόγω των συνθηκών (Covid 19) έλαβαν χώρα με συνδυασμό τηλεδιασκέψεως και φυσικής παρουσίας. Λειτούργησαν επίσης, στο βαθμό που αυτό ήταν αναγκαίο, οι επιτροπές της. Ειδικά, η Επιτροπή Νομικών Θεμάτων απάντησε το έτος 2021 σε εβδομήντα επτά (77) ερωτήματα διαμεσολαβητών αναφορικά με την ερμηνεία διατάξεων του ν. 4640/2019. Οι σχετικές ερωτήσεις και απαντήσεις έχουν αναρτηθεί στις «Γνώμες Επιτροπής Νομικών Θεμάτων»  (https://www.diamesolavisi.gov.gr/gnomes-epitropis-nomikon-thematon).

2. Πορεία του θεσμού στην πράξη 
   1.     2.1. Ορισμός διαμεσολαβητή 

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Οργάνωσης και Λειτουργίας Δικαιοσύνης του Υπουργείου Δικαιοσύνης το έτος 2021 πραγματοποιήθηκε διαδικασία Υποχρεωτικής Αρχικής Συνεδρίας σε 9.148 υποθέσεις. Σε 3.143 περιπτώσεις (34,36%) ο ορισμός του διαμεσολαβητή έγινε από την ΚΕΔ και σε 6.005 (65,64%) από τα μέρη. Καταγράφεται, δηλαδή, κατά ένα μεγάλο ποσοστό συμφωνία των μερών ως προς το σημαντικό θέμα της επιλογής του προσώπου του διαμεσολαβητή. 

2.     2.2.Επιτυχής κατάληξη

Στο σύνολο των διαφορών μετά την ΥΑΣ ο αριθμός των υποθέσεων που κατέληξαν πλήρη ή μερική συμφωνία ανήλθε στις 698. Ποσοστιαίως επιτεύχθηκε συμφωνία των μερών στο 7,63% των υποθέσεων που υπήχθησαν σε ΥΑΣ καίτοι απολύτως ακριβή στατιστικά στοιχεία δυσχερώς μπορούν να υπάρξουν για το λόγο ότι ορισμένες διαδικασίες εισέρχονται και στο 2022. Η άντληση συμπερασμάτων με αναφορά στο προηγούμενο έτος 2020 είναι επίσης δυσχερής λόγω των συνθηκών (covid-19), της ενάρξεως ισχύος του νόμου κλπ.

Ανά θεματική διαφαίνεται ισχυρή τάση προσφυγής στη διαμεσολάβηση στις οικογενειακές διαφορές:

1. 3. Εκούσια διαμεσολάβηση 

Υπήρξαν 1.208 περιπτώσεις υπαγωγής διαφοράς σε εκούσια διαδικασία διαμεσολάβησης. Παρουσιάζεται σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το 2020 (622 περιπτώσεις). Επιτεύχθηκε συμφωνία σε 952 περιπτώσεις (έναντι 500 το  έτος 2020). Ο αριθμός των υποθέσεων που κατέληξαν σε μερική συμφωνία ανήλθε στις 50 (έναντι  39 το 2020). 

Η σύγκριση με το έτος 2020 έχει ως εξής:

Ανά θεματική η εικόνα είναι η ακόλουθη:

3. Νομοθετική κινητικότητα 

Με το άρθρ. 8 του ν. 4821/2021 καθιερώθηκε επί ποινή απαραδέκτου της συζητήσεως «Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία Διαμεσολάβησης» ενώπιον κτηματολογικού διαμεσολαβητή για τη διόρθωση κτηματολογικών εγγραφών. Επίσης, με τα άρθρ. 8 και 30 ν. 4800/2021 τροποποιείται η διάταξη του άρθρ. 1514 ΑΚ για τη διακοπή της συμβίωσης. Προβλέπεται η προσφυγή σε διαμεσολάβηση που μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία των γονέων ή και με απόφαση του δικαστηρίου. Πρόκειται για νομοθετικές πρωτοβουλίες σε πρακτικώς σημαντικούς τομείς.   

4. Αδειοδοτήσεις – Διαγωνισμοί – Πειθαρχική διαδικασία 

Το 2021 η ΚΕΔ προχώρησε σε αδειοδότηση των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών «Κέντρο δια βίου μάθησης» και «Ελληνικό Κέντρο Οικογενειακής Διαμεσολάβησης και Εναλλακτικής Επίλυσης Διαφορών». 

Το έτος 2021 έλαβαν χώρα δύο διαγωνισμοί για την πιστοποίηση του διαμεσολαβητή. Στην πρώτη περίοδο προσήλθαν και εξετάστηκαν με επιτυχία 204 άτομα και στη δεύτερη περίοδο 217.

Δεν τέθηκαν υπόψη της ΚΕΔ πειθαρχικά παραπτώματα.

5. Παθολογίες της πράξεως 
   1.     5.1. Ο διορισμός διαμεσολαβητή από την ΚΕΔ γίνεται αυτομάτως και δεν παρατηρούνται καθυστερήσεις. Ωστόσο, καθυστέρηση στον ορισμό προξενείται από το συνδυασμό της κατά νόμο προβλεπόμενης προθεσμίας των τριών εργασίμων ημερών για την αποδοχή σε συνδυασμό με την αποποίηση του ορισμού από τον πρώτο, δεύτερο κλπ. επιλεγέντα. 
   2.     5.2. Παρατηρείται σε πολλές περιπτώσεις συστηματική άρνηση του ενός και του αυτού διαμεσολαβητή να δηλώσει αν αποδέχεται ή όχι το διορισμό του όπως επίσης παρατηρείται κατ΄ επανάληψιν αποποίηση του έργου της διαμεσολάβησης από το πρόσωπο που διορίσθηκε. Το θέμα έχει αρνητικές προεκτάσεις. Οι διάδικοι απευθύνουν προληπτικά περισσότερα αιτήματα προκειμένου να αντιμετωπίσουν εγκαίρως αρνήσεις του διοριζόμενου διαμεσολαβητή, κάτι που οδηγεί σε δυσλειτουργία.  Η ΚΕΔ διορίζει περισσότερους διαμεσολαβητές εκλαμβάνουσα ότι υπάρχουν περισσότερες υποθέσεις. Ως προέκταση αυτής της κατάστασης είναι η απώλεια της σειράς προτεραιότητας. Το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπισθεί νομοθετικώς ή ερμηνευτικώς. 
   3.     5.3. Παρατηρείται συχνά και σε κάθε περίπτωση ενίοτε η μη επίτευξη συμφωνίας μεταξύ διαμεσολαβητή και διαδίκων για την ανάληψη του σχετικού έργου. Ο λόγος έγκειται κυρίως στην διάσταση απόψεων ως προς το θέμα της αμοιβής. 

6. Προτάσεις

Ήδη υφίσταται βιβλιογραφική υποδομή και σχετική νομολογία που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση ερμηνευτικών ζητημάτων. Αυτό περιορίζει την ανάγκη για νομοθετική παρέμβαση. Σε κάθε περίπτωση μπορούν να σημειωθούν τα εξής θέματα που είχαν τεθεί εν μέρει και το προηγούμενο έτος:

1. Θα πρέπει να υπάρξει μια ικανοποιητική ρύθμιση σε σχέση με το ενημερωτικό έγγραφο του άρθρ. 3 του ν. 4640/2019. 
2. Το ζήτημα με τους αγνώστου διαμονής διαδίκους: Το θέμα μπορεί να αφεθεί στη νομολογία,  υπάρχουν όμως και φωνές που κρίνουν σκόπιμη τη νομοθετική ρύθμιση.  
3. Διαμεσολαβητές που κατ’ επανάληψίν αρνούνται την αποδοχή του ορισμού τους ή που δεν απαντούν θετικά ή αρνητικά στον ορισμό. Μπορούν να ληφθούν μέτρα «πειθαρχικής φύσεως», μπορεί όμως και η ΚΕΔ να αντλήσει ερμηνευτικά τις κατάλληλες συνέπειες . 
4. Παράσταση του φυσικού διαδίκου στην Αρχική Υποχρεωτική Συνεδρία και στο στάδιο της διαμεσολάβησης. Είναι ένα δυσχερές θέμα. Υπενθυμίζεται ότι και για δικαστικές διαδικασίες  υπήρχε πρόβλεψη για παρουσία του φυσικού διαδίκου κατά την εκδίκαση (προς το σκοπό ενδεχόμενης ακροάσεως ή εξετάσεως διαδίκων), όμως αυτό δεν τηρήθηκε στην πράξη. 
5. Η χρήση της τηλεδιάσκεψης. Μπορεί με κατάλληλη ερμηνεία να θεωρηθεί επιτρεπτή ήδη υπό το παρόν νομοθετικό καθεστώς.  
6. Η προθεσμία των τριών (3) εργασίμων ημερών για την αποδοχή από το διαμεσολαβητή ως μια ενδεχόμενα μακρά προθεσμία για το λόγο που εκτέθηκε υπό 5.1. Εναλλακτικώς προτάθηκε η μία εργάσιμη ημέρα (ειδοποίηση σε κινητό τηλέφωνο) ενώ μπορεί να τεθεί υπό σκέψη και η λύση για προθεσμία τριών απλών ημερών. 
7. Ο καθορισμός αμοιβής με βάση συμφωνία των μερών. 
8. Θα πρέπει ενδεχόμενα να βελτιωθεί το περιεχόμενο των εκθέσεων πεπραγμένων των διαμεσολαβητών.  
9. Ενδείκνυται η διεξαγωγή με πρωτοβουλία αρμοδίων φορέων ενός συνεδρίου για πρώτη αποτίμηση του θεσμού. Ενδείκνυται να συμμετάσχουν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται στην απονομή της δικαιοσύνης.
10. Ο ορισμός διαμεσολαβητή από τον επισπεύδοντα τη διαδικασία: Υπάρχει πάντα ως μια εναλλακτική πρόταση προς την λύση του ορισμού από την ΚΕΔ. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα είναι γνωστά από το παρελθόν.
11. Διατύπωση σύστασης από το Υπουργείο και από αρμόδιους φορείς για ένταξη ρήτρας διαμεσολάβησης σε εμπορικές και αστικές συμβάσεις. Αυτό μπορεί να συνδυαστεί και με τις ρήτρες παρεκτάσεως ή διαιτησίας. 
12. Ένταξη της διαμεσολάβησης στο καλυπτόμενο μέρος συμβάσεων ασφαλίσεως αστικής ευθύνης. 
13. Συμμόρφωση προς την απόφαση του ΔΕΕ (C-729/17) στην υπόθεση «Ευρωπαϊκή Επιτροπή» κατά «Ελληνικής Δημοκρατίας» για τους φορείς καταρτίσεως διαμεσολαβητών. Θα πρέπει να καταργηθεί η αποκλειστικότητα των Κέντρων Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων,  ώστε φορέας να μπορούν να είναι όλα τα ΚΕΔΙΒΙΜ. Είναι μια πρόταση που περιήλθε στην ΚΕΔ.
14. Πρωτοβουλίες της πολιτείας προς πιστωτικά ιδρύματα, εταιρείες διαχειρίσεως απαιτήσεων ασφαλιστικές εταιρείες κλπ. με ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της διαμεσολάβησης.  
15. Παροχή κινήτρων φορολογικού χαρακτήρα για την ενίσχυση του θεσμού. 
16. Διασφάλιση της σειράς προτεραιότητος στον ορισμό του διαμεσολαβητή: Δεν θα πρέπει να ανατρέπεται η σειρά σε περίπτωση που ένας διάδικος υποβάλλει πολλές αιτήσεις για την ίδια υπόθεση, αν τα μέρη ανεύρουν στο μεταξύ δικό τους διαμεσολαβητή, αν το αντικείμενο δεν εμπίπτει στη διαμεσολάβηση, αν δεν υπήρξε συμφωνία διαμεσολαβητή και διαδίκων μερών. 
17. Ένταξη της συμφωνίας που επιτυγχάνεται στο πλαίσιο διαδικασίας διαμεσολάβησης στο άρθρ. 169Α Ποινικού Κώδικα.  

7. ΤΕΛΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Ο θεσμός εμπεδώνεται βαθμιαίως και αργά στη δικαιϊκή συνείδηση των πολιτών. Το μονοψήφιο ποσοστό επιτυχίας δεν είναι ευκαταφρόνητο ούτε όμως και ικανοποιητικό. Προσέτι, είναι άγνωστη η περαιτέρω πορεία μιας υποθέσεως ως προς την οποία απέτυχε η διαμεσολάβηση. Μπορεί να αποτέλεσε το κίνητρο για μια άλλου είδους προσέγγιση των διαδίκων μερών προς επίλυση της διαφοράς. Πολλά εξαρτώνται από την ποιότητα και την προσωπικότητα του διαμεσολαβητή. Ο θεσμός αντιμετωπίζεται από τον νομοθέτη ως συμπληρωματικός προς την απονομή της δικαιοσύνης από τα τακτικά δικαστήρια. Η έννομη τάξη, σε συμφωνία και με το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, έχει υποχρέωση να υποστηρίξει τις εναλλακτικές μορφές επιλύσεως διαφορών, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η ενίσχυση αυτή θα πρέπει να γίνεται με «κάθε τίμημα», με υπερβάλλοντα ζήλο και με τρόπο που να εμφανίζει την τακτική δικαιοσύνη ως μη ικανοποιητικώς λειτουργούσα.

Γ. Ορφανίδης, Μέλος ΚΕΔ